Hệ sinh dục ở những loài khác
nhau, cấu tạo cũng khác nhau. Tuy nhiên, sơ đồ chung về căn bản vẫn giống nhau
và hệ sinh dục đều kết hợp chặt chẽ với hệ niệu thành phức hệ niệu - sinh dục.
Cơ quan đực gồm chủ yếu tinh hoàn, nơi chế tạo tinh trùng và ống dẫn tinh. Tinh
trùng được phóng thích vào trong tinh dịch và theo ống dẫn ra ngoài. Đối với động
vật thụ tinh trong, còn có một số bộ phận phụ, tạo điều kiện dễ dàng cho sự vận
chuyển tinh vào cơ quan cái.
Cơ quan cái gồm chủ yếu buồng trứng,
nơi chế tạo trứng và ống dẫn trứng. Trứng được phóng thích (còn gọi là “rụng”)
trong xoang bụng rồi lọt vào phễu của ống dẫn trứng để ra ngoài nhờ nhu động của thành cơ hoặc
tác động quét của tiêm mao lót thành ống dẫn.
Ở chim, trứng chứa nhiều chất
nuôi dưỡng (noãn hoàng hay lòng đỏ). Ống dẫn có nhiều tuyến phụ tiết lòng trắng
và vỏ đá vôi bọc ra ngoài trứng.
Đối với động vật thụ tinh trong,
còn có các bộ phận phụ để nhận và đôi khi bảo tồn tinh (âm đạo và túi tinh ). Ở mức cao hơn, tức là ở các loài
đẻ con, còn thêm một bộ phận để nuôi con một thời gian trước khi đẻ (dạ con hay
tử cung). Sau khi đẻ, con được cung cấp thức ăn trong giai đoạn phát triển đầu
(sữa của tuyến vú). Giới tính của động vật được quyết đinh từ lúc thụ tinh, tuỳ
trứng kết hợp với tinh trùng X (cái) hay Y (đực) đối với đa số loài; tuỳ tinh
trùng Z nhận trứng W (cái) hay Z (đực) ở cá, chim và bướm. Tuy nhiên trong giai
đoạn phát triển đầu của phôi (và có thể muộn hơn, ở một số loài) hệ niệu - sinh
dục vẫn còn mang cấu tạo lưỡng tính (hình 8.1).
Ở phần trước xoang cơ thể xuất hiện
nhiều đôi ống nhỏ gọi là tiền thận và các ống dẫn không hoạt động. Tiền thận sẽ
thoái hoá dần, còn ống dẫn tiếp tục phát triển ra phía sau thành hai ống Wolf.
Dọc theo hai ống Wolf, sẽ hình thành các trung thận, về sau đổ về hai ống ấy.
Thận thực sự hoạt động của động vật có xương sống cao là hậu thận, mãi sau mới
xuất hiện , cùng lúc với ống dẫn niệu. Cạnh ống Wolf, còn có các ống muller, về
sau sẽ phát triển thành ống dẫn trứng và một phần âm đạo ở con cái. Tuyến sinh
dục hình thành từ một nếp dày lên của biểu mô trung bì lót xoang cơ thể. Nếp
dày ấy được đặt tên là mào sinh dục và gồm
hai loại tế bào: Các tế bào bì giữa quen thuộc và khoảng 100 tế bào khác, to
hơn, có nhân lớn và bào chất trong suốt, phản ứng mạnh với phosphatase kiềm. Đó
là các tế bào sinh dục tương lai ( Hình 8.2). Về sau, chúng sẽ cử động theo lối
amip để di cư vào các mầm cơ quan sinh dục,
vừa di chuyển vừa phân bào thành khoảng 5000 tế bào mới. Ở phôi đực, cũng như
phôi cái , các mào sinh dục lõm sâu dần, cuối cùng thành túi gồm vỏ ngoài và tuỷ,
chứa nhiều đám tế bào, tập hợp thành dải sinh dục.
Ở các cơ thể đực dải sinh dục sẽ
thành ống sinh tinh, tế bào của dải thành tế bào sertoli có nhiệm vụ nuôi tinh
trùng; tế bào sinh dục nguyên thuỷ thành nguyên bào tinh. Các ống sinh tinh chắp
nối với ống Wolf, về sau sẽ thành ống dẫn tinh thông với các cơ quan giao hợp.
Toàn bộ quá trình tạo cơ quan sinh dục đực được xúc tiến nhờ hormone của tế bào
kẽ là testosterone. Có thể tế bào tinh hoàn còn tiết 1 hormone khác ức chế sự
phát triển của ống muller, nên dạ con và ống dẫn trứng không hình thành được. Ở
các cơ thể cái, tuỷ ngày càng giàu thêm mạch máu, còn vỏ ngày càng dày thêm. Tế
bào sinh dục nguyên thuỷ di cư đến vỏ, thành các nguyên bào trứng. Tế bào vỏ
bao quanh các nguyên bào biến thành tế bào bao noãn. Nguyên bào trứng nhanh
chóng phân bào, đến cuối tuần 20 của phôi người, đã đạt tới con số 7 triệu. Quá
trình phân bào chấm dứt, một số nguyên bào trứng thoái hoá. Lúc đẻ, trẻ sơ sinh chỉ còn khoảng 1 triệu
và đến lúc trưởng thành, khoảng 400000
nguyên bào. Trong suốt 30 năm ở tuổi sinh đẻ của nữ chỉ có chừng 450 tế bào
chín thành trứng và rụng (mỗi tháng 1 trứng). Số còn lại sẽ thoái hoá dần. Ống
Wolf cũng thoái hoá.
Phần trước ống muller loe thành
hình phễu, mở trong xoang cơ thể. Phần sau phát triển mạnh rồi nối liền với huyệt.
Vách ngăn được tạo nên chia huyệt thành xoang niệu sinh dục và trực tràng. Về
sau phần niệu tách riêng thành bọng đái và ống bài niệu. Phần sinh dục phát triển
thành dạ con, thông với âm đạo.
DOWNLOAD:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét